Brazila folkloro

Mitoj de parolataj rakontoj

La Brazila folkloro estas tre diversa, kaj la diversaj regionoj ofte havas specifajn manifestojn, laŭ la kulturo de iliaj popoloj. Esence, brazila folkloro havas tri ĉefajn kulturajn heredaĵojn: de la indiĝenaj popoloj, de la portugalaj koloniistoj kaj de la afrikanoj alportitaj al Brazilo kiel sklavoj. Kvankam en pli malgranda skalo, estas ankaŭ gravaj la kontribuoj de eŭropaj enmigrantoj, kiuj komencis alveni en la lando ekde la 19a jarcento, speciale tiuj, kiuj ekloĝis en la ŝtato de San-Paŭlo kaj en la suda regiono ĉefe la italaj kaj la germanaj. Brazila folkloro kovras diversajn tipojn de okazaĵoj, de kredoj, legendoj kaj superstiĉoj de amuzaĵoj kaj popolaj festoj, trapasante por dancoj kaj tipaj manĝaĵoj. Kelkaj inter ili estas koncentritaj en unu sola urbo aŭ malgranda regiono, kiu la drama danco de la negrokaŝejo tipa de Alagoas-o. Aliaj popolaj festoj estas disvastigitaj en pluraj ŝtatoj kaj areoj, kiuj la karnavalo kaj capoeira-o (milita arto de atako kaj defendo enkondukitaj en Brazilon de bantuaj sklavoj). Ĝenerale, oni povas klasifiki la brazilan folkloron laŭ la divido de la lando en grandaj regionoj.

En la norda aŭ amazona regiono postvivas gravaj festivaloj kiel la Círio de Nazaré (Kandelego de Nazareto) kaj la popoldanco nomita de carimbó-o (tipo de cirklo-danco kun dancistino en la centro kaj instrumento de sama nomo. Carimbó-o - granda speco de tamburo farita de kavigita trunko) en Pará-o (ŝtato), krom la tipaj pladoj de preskaŭ la tuta regiono, kiu la anaso en tucupi-o (ia saŭco farita kun gumo de akvo kaj pipro, kiu sekvas plurajn pladojn de la Norda-brazila kuirejo) kaj tacacá-o (buljono farata de manioka amelo, salikokoj kaj tucupi-o kaj spicita de ajlo, salo kaj pipro, al kiu estas aldonita jambu (kreso de Pará-o - Acmella oleracea), herbo havanta propraĵon kaŭzi formikadosenton en la buŝo).

La nordorienta folkloro, unu el la plej riĉaj en la lando, inkludas la amuzaĵoj de Bumba-meu-boi-o (folklora danco), de pastoralaj, de Catarineta-o (rilata al la ŝtato Santa Catarina (Sankta Katarino) el Brazilo) ŝipo kaj fandango; la populaj dancoj kiaj la rondodancoj, frevo-o, maracatu-o kaj kreola tamburo; la brodteksaĵo, la ŝnureta literaturo, la teatro de mamulengos-oj (tipaj marionetoj de la brazila nordoriento) kaj la bahia kuirarto, kun iliaj acarajés-oj (nutraĵbolusoj de fazeoloj), moquecas-oj (kuiritaj fiŝoj), carurus-oj (kuiritaj gomboj), abarás-oj (nutraĵbolusoj de fazeoloj) kaj aliaj bongustaĵoj.

En la brazila sudorienta regiono superregas congadas-oj (drama danco kun kanto kaj muziko), la manlaboro de la valo de Jequitinhonha-o en Minas Gerais (Minas Gerajso), la festoj al Iemanjá-o (reĝino de la maroj, kaj de la akvoj) en la fino de la jaro en la tuta marbordo de Rio de Janeiro (Rio-de-Ĵanejro), la paro de enlanda muziko, la religiaj festoj de Sankta Spirito, la Palmofesto kaj Nia Sinjorino de la Navigantoj.

La brazila centra okcidenta regiono elstaras por liaj cavalhadas-oj (rajdantoj kiuj reprezentas mezepokajn batalojn ĉefe inter kristanoj kaj maŭroj) kaj pro la baleta mozambiko.

La brazila suda regiono sin karakterizas pro folkloroj alportitaj de eŭropaj enmigrintoj kaj la gaŭĉa kulturo, kiu reproduktiĝas en diversaj sektoroj de la ĉiutaga vivo, ĉefe en danco, manfaritaĵo kaj gastronomio. Aliaj gravaj okazaĵoj estas ceramika kaj pluma arto praktikita de iuj indiĝenaj triboj; la nordorienta ceramiko, kies plej konata homo estis Majstro Vitalino; krom tio la legendoj de parolata tradicio kiel la Saci-Pererê, Petro Malasartes kaj Negrinho do Pastoreio, inter multaj aliaj.

La raportojn de la parolata literaturo estas eternigataj de la parolita vorto aŭ kantadoj. Estas kazoj (rakontoj en kampara dialekto), legendoj, anekdotoj kaj mitoj de kolektiva kreado, ofte kolektita de akademiuloj. La ĉeffiguroj estas partoj de la folkloro kaj havas indiĝenan aŭ eŭropan originon.

Boitatá-o - Protektanta geniulo de kampoj. Ĝi aperas en formo de giganta fajra serpento, kiu mortigas tiu, kiu detruas arbarojn. La pastro José de Anchieta en 1560, estas la unua, kiu menciis Boitatá-o kiel gravulo el la brazila indiĝena mito. Tiu estas nomo donita de la indianoj al la fenomeno de “fogo-fátuo” (lumo kiu eliras el la tombo).

Delfeno – Amazona mito. Estas la patro de la filoj de nekonata deveno. Priskribita kiel bela ulo, bone vestita, bohema kaj granda dancisto. Je la baloj, li ravas knabinojn, prenas ilin al la longaj kanaletaj alfluantoj de Amazonio kaj gravedigas ilin. Antaŭ la antaŭmateno, li plonĝas en rivero kaj iĝas delfeno. Ankaŭ nomita de tucuxi-a delfeno.

Caipora-o (loĝanta de la arbaro) - Laŭ la tupi-a mitologio, persono de la arbaroj, kun la kaplabo de malhelpi la aferon de tiu, kiu lin vidas (malfeliĉaportanto). Kiam iu projekto maltrafis, oni diras ke la aŭtoro vidis caipora-on aŭ caapora-on. En iuj regionoj, ĝi estas malhela haŭto indiĝeno, kaj en aliaj, feroca indiĝenino. Ĝi ankaŭ priskribas kiel infano de unu kruro kaj granda kapo.

Cuca-o - Influita de la sorĉistino de eŭropa origino, estas malbela kaj maljuna virino kiu minacas malobeemajn infanojn, precipe tiuj, kiuj ne volas dormi nokte.

Curupiro-o - Mito konata de pluraj sudamerikaj indiĝenoj. En Brazilo, oni priskribas ĝin kiel nanon kun liaj piedoj invertitajn kiujn trompas senskrupulaj ĉasistoj, kaŭzante ke ili perdiĝas en la arbaro. Ĝi ankaŭ estas protektanto de arboj kaj bestoj.

Iara-o - Ĝi havas la samajn karakterizaĵojn de la sirenoj: supre talio virino kaj malsupre talio fiŝo, nerezistebla kanto por la oreloj de la homoj, kiuj sin altiras al la profundo de la akvo, kie ĝi loĝas.

Luphomo – Aspekas ordinara viro tiu, kiu vivas kaj laboras same kiel aliaj personoj de la komunumo. Dum noktoj de plena luno ĝi iĝas lupo aŭ viro kun lupa kapo kaj mortigas iu ajn kiu transiras sian vojon. Antaŭ la tagnaskiĝo ĝi reakiras homan formon.

Matintapereira-o - Laŭ la tupia-a mitologio, estas malgranda strigo aŭ birdo kiu kantas nokte por anonci la tujan morton de persono. Oni priskribas ĝin kiel gravedan virinon (aŭ maljunan sorĉistinon) kiu lasas la feton sur la reton de kiu neas al ĝi fumon por la pipo.

Mulino-senkapo – virino kiu sin metamorfozas je mulino sen kapo. Ĉi tio okazas ĉar ŝi seksumis kun pastro aŭ baptopatro. Oni kredas ke la metamorfozo okazas vendrede noktojn, kiam la galopanta mulino-senkapo teruras personojn en la komunumo.

Nigruleto de la paŝtejo - En la gaŭĉo tradicio, speco de bona anĝelo, al kiu oni petas por trovi perditajn objektojn aŭ ricevi gracon. Estas la sklava nigruleto, kiu la posedanto de la kamporestadejo, punis maljuste, vipis lin kaj poste ŝnuri lin sur formikejo. Sed lia korpo aperas nerompita en la sekva tago, kvazaŭ li ricevis neniun pikadon, kaj lia animo komencas vagi tra la pampoj.

Saci-pererê-o – Unu krura nigruleto, kiu fumas pipon kaj kovris sian kapon kun ruĝa ĉapo. Ĝi estas sendanĝera: sin amuzas timigante brutojn en la paŝtejo, donante nodon en la vosto de la ĉevalo kaj kreante malgrandajn hejmajn malfacilaĵojn.